Blindschaken, handig en leerzaam!

Na afloop van een partij zie je geregeld dat de spelers met elkaar in gesprek zijn. Ze maken verschillende bewegingen met de hand, kijken de lucht in en trekken soms wat vieze gezichten. Wat er allemaal gebeurt? De spelers bespreken hun partij zonder de zetten op het bord uit te voeren: ze zijn aan het blindschaken! Zie hieronder een voorbeeld van dit fenomeen. Vanaf 0:17 wordt een minuut lang geen stuk verplaatst, terwijl er wel flink gediscussieerd wordt over de partij.

Schakers die veel hebben geoefend, kunnen een stelling of een partij inbeelden. Zetten doen ze dan vervolgens uit het hoofd. Niet-schakers vinden dit vaak heel bijzonder om te zien, maar voor veel schakers is blindschaken niet meer dan een gewoonte geworden. Je kunt het vergelijken met fietsen. Leren gaat met vallen en opstaan, maar heb je eenmaal de techniek onder de knie, dan gaat alles vanzelf. Je hoeft niet meer na te denken over hoe het fietsen in zijn werk gaat. Voor blindschaken geldt ongeveer hetzelfde. Kun je het, dan gaat alles automatisch.

Schaaknotatie: opschrijven welke zetten je doet

De wijze waarop spelers hun partijen nabespreken (analyseren in schakerstaal) is door middel van schaaknotatie. In geen van al mijn blogs heb ik hier tot nu toe aandacht aan besteed, maar we komen nu op een punt dat het toch handig is dat je hier wat meer over gaat leren. Zoals je weet, bestaat een schaakbord uit 64 velden. Elk veld bestaat uit een letter en een cijfer. Wellicht heb je deze weleens op een schaakbord zien staan. De letters a t/m h vind je onderaan het bord en de cijfers 1 t/m 8 tref je aan de zijkanten van het bord aan. Deze letters en cijfers worden ook wel coördinaten genoemd.

Door letters en cijfers met elkaar te verbinden, kun je velden benoemen. Het gele veld in het plaatje hierboven heet dan ook e4. Eerst kijk je naar de letter van de lijn (een lijn loopt van onder naar boven) en daarna naar het nummer van de rij (een rij gaat van links naar rechts). Speel je bijvoorbeeld een paard naar dat veld, dan heb je het over ‘Paard e4’. Elke schaker weet dan precies wat je bedoelt. In onderstaand fragment, afkomstig uit de Nederlandse speelfilm ‘Lang leve de koningin’, zie je hoe je door zetten aan te geven een partij kunt spelen, zonder zelf aan de stukken te zitten. Spoel gauw door naar 1 uur en 11 minuten en zie hoe Sarah en de koning het ervan afbrengen:

Dat was een snel potje! In twee zetten schaakmat! Er is zelfs een naam voor dit mat bedacht. Weet je dat nog? Zo niet, lees dan nog eens de vorige blog over schaakrecords en schaakfeitjes. 

Schaaknotatie is ontzettend handig. Niet alleen om met elkaar over een partij te praten, maar ook om de verloop van de partij vast te leggen. Op deze manier kun je een partij (zelfs jaren later!) nog eens naspelen en bekijken wat er goed (en misschien soms wel niet goed) gegaan is. Dat kan natuurlijk ook door er gewoon bord en stukken bij te pakken! Niet alles hoeft blind! Overigens, als je een partij opschrijft (noteert), dan hoef je niet steeds de naam van het stuk dat je speelt voluit op te schrijven. De regel is dat je de eerste letter van het stuk neemt en daarachter het veld opschrijft. Dus Paard e4 wordt Pe4. Meer weten over schaaknotatie? Ga dan naar les 77 van het paardniveau velden benoemen. 

Hieronder trouwens een handig overzicht met de namen van alle velden als je de letters en cijfers met elkaar verbindt:

Waarom blindschaken?

Terug naar het blindschaken. Het is nu duidelijk hoe schakers dit doen, maar waarom doen ze het? Eén van de redenen is dat het vooral snel en praktisch is. Als je bijvoorbeeld één kritiek moment van de partij met je tegenstander wilt doornemen, dan kun je dat gelijk bespreken. Je hoeft niet bord en stukken erbij te pakken en naar dat moment toe te spelen. Daarnaast is blindschaken een heel handig middel als er geen bord en stukken voorhanden is. Zo is het niet de bedoeling dat je in de speelzaal hardop je partij gaat bespreken. Dat is storend voor de spelers die nog aan het spelen zijn. Daarom is er tijdens een toernooi vaak een speciale analyseruimte beschikbaar waar je de partij met je tegenstander kunt doornemen. Echter, het gebeurt nog wel eens dat alle borden in gebruik zijn. Tja, dan is blindschaken toch een mooie uitkomst! Ook als je een schaakboek leest, is het fijn om er niet altijd bord met stukken bij te hoeven pakken. Er zijn situaties waarin dat gewoon heel lastig- zo niet onmogelijk- zou zijn!

Behalve dat blindschaken heel praktisch is, is het ook een goede manier om uiteindelijk beter te leren schaken! Tijdens een partij moet je veel varianten uitrekenen (vooruitdenken) zonder daarbij aan de stukken te zitten. Je moet je gedachten dus in beelden kunnen omzetten. Visualiseren heet dat. Hoe meer je oefent met visualiseren, des te makkelijker het voor je zal zijn om die ingewikkelde varianten door te rekenen. Wist je trouwens dat Chessity ook mogelijkheden biedt om deze vaardigheid te trainen? Klik op deze link en begin, nadat je deze blog hebt gelezen natuurlijk, gelijk met oefenen!

Blindschaaktoernooi 

Je weet inmiddels dat schaken in heel veel verschillende vormen kan worden gespeeld en dat van elke vorm wel een toernooi wordt georganiseerd. Een heel bekend toernooi waarin blindschaken centraal stond, was het Melody Amber toernooi in Monte Carlo. Wereldkampioen correspondentieschaak Joop van Oosterom (helaas onlangs overleden) nodigde in de periode van 1992-2011 jaarlijks twaalf wereldtoppers uit die vervolgens allemaal tegen elkaar een partij blindschaak en een rapidpartij gingen spelen. Die traditie is helaas niet meer en spijtig genoeg komen we dergelijke evenementen niet veel meer tegen.

Blindsimultaan

Waar het blindschaken tegenwoordig juist dan weer wel veel meer opduikt, is in simultaanvorm! Een speler die regelmatig zo’n demonstratie weggeeft, is (hoe kan het ook anders!) de wereldkampioen Magnus Carlsen. Om een indruk te krijgen, zie je hieronder een filmpje van twee jaar geleden waarin Carlsen het opneemt tegen drie tegenstanders tegelijk. Alsof dat nog niet moeilijk genoeg is, wordt er ook met klok gespeeld. Carlsen kan dus niet te lang nadenken over zijn zetten, want anders verliest hij op tijd (voor meer informatie over schaken met klok, zie de blog Schaken, een kwestie van tijd)!

Carlsen verslaat zijn tegenstanders met gemak! Indrukwekkend, nietwaar? Voor Carlsen was het vast niet moeilijk genoeg, want later in het jaar speelde hij in Wenen tegen vijf tegenstanders tegelijk:

Een heel knappe prestatie van Carlsen, maar er is altijd baas boven baas. Wat grootmeester Timur Gareyev uit Oezbekistan namelijk een aantal maanden geleden presteerde, is buitenaards. Hij nam het tegen 46(!) spelers tegelijk op en vestigde hiermee een wereldrecord (lees meer hierover in de vorige blog Schaakrecords en andere schaakfeitjes)!

Gareyev speelde zonder klok, maar dat kunnen we hem toch moeilijk kwalijk nemen! Hieronder een video van zijn blindsimultaan:

Na zo’n prestatie zou je misschien denken dat je er wel even genoeg van hebt, maar niet Gareyev! Hij heeft aangegeven dat hij zijn wereldrecord scherper wil stellen en is nu al druk bezig om de organisatie rond te krijgen voor een nieuwe wereldrecordpoging. Onverbeterlijk die schakers!