Het effect van werken aan betere executieve functies is groot (5 tot 7 maanden leerwinst), het bewijs is sterk en de kosten zijn zeer laag, zo staat in de toelichting van het Nationaal Programma Onderwijs. Gelukkig is op scholen steeds meer kennis over dit onderwerp. Leerkrachten zijn zich bewust van de invloed van executieve functies op het gedrag van hun leerlingen en helpen kinderen om hierin te groeien.

Executieve vaardigheden: lessen uit de lockdown

De periodes van thuisonderwijs tijdens de lockdowns vroegen nogal wat kinderen: van de ene op de andere dag niet meer naar school. Thuis zelfstandig met je schoolwerk bezig zijn. Je werk plannen. Gemotiveerd blijven. Wennen aan nieuwe digitale tools. Focus houden tijdens de online uitleg. Gemotiveerd blijven. Flexibel omgaan met nieuwe maatregelen. Omgaan met negatieve emoties.

Ga d'r maar aanstaan.

Voor veel volwassenen is het al een hele opgave, laat staan voor kinderen. Dat komt doordat voor alle dingen die hiervoor beschreven staan, goede executieve vaardigheden vereist zijn. En die zijn bij kinderen nog volop in ontwikkeling. 

Het verklaart mede waarom het ene kind zich succesvoller door een thuisonderwijsperiode heenslaat dan het andere, zelfs al zijn hun omstandigheden en intelligentie vergelijkbaar. Want executieve functies verschillen per peroon. Sommige kinderen hebben al op jonge leeftijd sterke executieve functies, anderen hebben er moeite mee. De meesten zitten er ergens tussenin.

Kinderen met sterke executieve vaardigheden kunnen zich tijdens een lockdown beter redden dan kinderen met zwakkere executieve vaardigheden. Ze zijn veerkrachtiger en zelfredzamer en kunnen zelfs groeien in hun vaardighden, terwijl kinderen die het moeilijk hebben geen of kleinere stappen zetten in de ontwikkeling van hun executieve functies.

Positieve gedragsveranderingen op school en thuis

De toolbox van de onderwijsprofessional om aan executieve functies te werken is goed gevuld. En uit onderzoek weten we steeds beter wat wel werkt en wat niet. Een van de voorwaarden voor het succesvol trainen van executieve vaardigheden is bijvoorbeeld dat de oefenvorm prikkelend en leerzaam is, zodat kinderen gemotiveerd zijn om ermee aan de slag te gaan.

Onderwijswetenschappers van de Cambridge University en Virginia Commonwealth University doen samen een langlopend onderzoek naar de inzet van schaken als middel om concentratie, het geheugen en inhibitievaardigheden van kinderen te trainen. Ze zien dat de kinderen thuis en op school positieve gedragsveranderingen laten zien. 

Volgens de onderzoekers maakt het gegeven dat je bij schaken kunt winnen het spel extra effectief voor het versterken van executieve functies. Kinderen staan hierdoor meer open voor feedback en ze zijn meer betrokken bij hun eigen executief functioneren dan bij andere oefenprogramma’s. “Op deze manier kunnen een aantal problemen met motivatie en oefening, die nodig zijn voor andere executieve functietrainingsprogramma's, worden overwonnen.”

Voor scholen en ouders is schaken een heel aantrekkelijke manier om kinderen spelenderwijs te laten oefenen met executieve functies. Het is goedkoop en de meeste kinderen vinden het erg leuk om het spel te leren. Dat gaat tegenwoordig heel gemakkelijk online, zelfs zonder hulp van een volwassene.

Meer weten? Lees ook: Hoe schaken de executieve functies traint