Steen-Papier-Schaar

NickMaatman21 juli 2023|Leestijd 3 min.

Nadat je de regels van het schaakspel hebt geleerd kun je aan de slag! Je hoeft alleen nog maar op zoek te gaan naar een geschikte tegenstander, om die vervolgens te slim af te zijn. Een van de leukste manieren om andere schakers tegen te komen is door mee te doen aan een schaaktoernooi. Op het moment dat je aan een toernooi wil mee doen zul je erachter komen dat er nog een serie regels bestaat. Dit zijn ongeschreven regels, en deze noemen we ook wel de ‘etiquette’. 

Wat is nou typisch zo’n voorbeeld van schaaketiquette? Het is gebruikelijk om je tegenstander zowel voor als na de partij een hand te geven. Winst, verlies of remise? Het maakt niet uit. Schakers geven een hand uit respect voor de tegenstander en het schaakspel. Kijk maar eens een video van Magnus Carlsen, wanneer hij een partij speelt om het wereldkampioenschap. Je zult zien dat de partij wordt begonnen en afgesloten met een ferme handdruk.

Dat dit niet altijd goed gaat bleek toen de super getalenteerde Alireza Firouzja en Javokhir Sindarov tegen elkaar speelden. De partij vond plaats midden in de corona-tijd, waardoor veel maatregelen waren getroffen om verspreiding van het virus te voorkomen. Veel spelers gaven in die tijd de tegenstander een boks in plaats van een handdruk. Firouzja koos voor de boks, terwijl Sindarov koos voor de handdruk. Vervolgens probeerden beide spelers zich aan te passen aan de voorkeur van de ander, wat leidde tot een komische wisseling van begroetingsmethoden. Het leverde hilarische beelden op en het had veel weg van een spelletje steen-papier-schaar!

In de schaakwereld zijn er twee grootmeesters die een enorme hekel aan elkaar hebben. Dit zijn de Rus Vladimir Kramnik en de Bulgaar Veselin Topalov. In 2006 speelden zij een match tegen elkaar om de wereldtitel, en hier ontstond alle drama. Al vroeg in de match kwam Kramnik op voorsprong. Voor de start van de vijfde partij werd Kramnik door Topalov beschuldigd van vals spel. Kramnik staat erom bekend altijd behoorlijk nerveus te zijn tijdens een partij, waardoor hij heel vaak naar de wc moest. Topalov dacht dat Kramnik zijn momenten op het toilet gebruikte om vals te spelen met een computer! Vervolgens werd besloten dat beide spelers niet meer een eigen toilet hadden, maar een publieke toilet moesten gebruiken. Kramnik was zo beledigd door deze aantijgingen dat hij de vijfde partij vrijwillig verloren verklaarde. Uiteindelijk werd de match toch voortgezet en uiteindelijk won Kramnik de match ternauwernood. Sindsdien kijken Kramnik en Topalov elkaar niet meer aan en bij alle daaropvolgende toernooipartijen hebben ze elkaar geen hand meer gegeven. 

Sommige etiquetteregels zijn naar verloop van tijd opgenomen in het officiële regelboek van de wereldschaakbond FIDE. Een mooi voorbeeld hiervan is de regel ‘aangeraakt is zetten’. Op het moment dat je een zet doet, moet je heel zeker van je zaak zijn. Zodra je een stuk aanraakt, ben je verplicht om dit stuk te verzetten. Je mag dus niet het stuk terugnemen en ineens een ander stuk spelen. 

Een regel in het schaakspel dat vol zit met etiquette is het remiseaanbod. Wanneer er een gelijke stelling op het bord staat, dan kun je denken dat het een goed idee is om remise aan te bieden. Als je tegenstander dit aanbod aanneemt, dan kunnen de handen worden geschud. Het punt wordt verdeeld. Er zijn spelers die bij een remiseaanbod gelijk hun hand uitsteken. Dit hoort niet zo! De tegenstander mag eerst rustig de kans krijgen om over dit aanbod na te denken. Mocht deze het aanbod weigeren, dan is het netjes om even later niet nog een keer remise aan te bieden. Eerst is het de beurt aan de tegenstander om weer remise aan te bieden.

Er is ook etiquette waar niet iedereen het over eens is. Bij snelschaken speelt de klok een belangrijke rol. Als je positie op het bord niet zo sterk is, kan het een goede strategie zijn om je tegenstander 'door de vlag te jagen’. Soms heeft een speler zo weinig materiaal over, dat winnen op het bord niet meer realistisch is. Toch heeft deze speler door de klok nog steeds een kans. Sommige mensen vinden het in zo’n situatie netjes dat je remise aanbiedt in plaats van de tegenstander door de vlag te jagen. Anderen vinden dat dit bij het spel hoort. Dan had de tegenstander maar sneller moeten spelen!

Wat je mening hier ook over is, het is belangrijk om respect te hebben voor de tegenstander en het schaakspel.